TRT TÜRK - Türk astronomlar uzayda iki gezegen keşfetti haberi

Ankara Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü araştırmacıları, Dünya'dan 1336 ışık yılı uzaklıktaki Kepler-451 çift yıldız sisteminde iki gezegen keşfetti.

Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Gökbilim ve Uzay Bilimleri Bölüm Başkanı ve Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selim Osman Selam, aynı bölümden araştırma görevlisi Ekrem Murat Esmer, Doç. Dr. Özgür Baştürk ve Prof. Dr. Selim Osman Selamlama ile İstanbul Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümünden Hekim Öğretim Üyesi Sinan Aliş göre gerçekleştirilen ve saygın bir uluslararası dergide yayımlanan buluş, Türkiye kaynaklı ikinci gezegen keşfi olarak bilim tarihine geçti.

Prof. Dr. Selim Osman Selamlama, iki yeni gezegen keşfine ilişkin tanımlama yaptı.

Buluş için Ankara Üniversitesi Kreiken Rasathanesi'nde yer alan 80 santimetre çaplı Prof. Dr. Berahitdin Albayrak teleskobu ve İstanbul Üniversitesi Gözlemevi'nin Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ulupınar Gözlemevi Yerleşkesi'nde yer alan 60 santimetre çaplı teleskobu ile çift yıldızın ışık ölçüm gözlemlerinin yapıldığını anlatan Selam, bunun yanı sıra Kepler ve TESS uzay teleskoplarının elde ettiği gözlemlerin de kullanıldığını ve çift yıldızın tutulma zamanlarının çözümleme edildiğini bildirdi.

"Bu gözlemlerimizle Kepler-451 sisteminde daha önce keşfedilmiş olan bir gezegene ilave olarak Jüpiter boyutlarında iki dev gezegenin daha varlığını keşfetmiş olduk." bilgisini paylaşan Selam, şöyle devam etti:

"Bu sistemde görülen tutulmaların zamanındaki değişimler kullanılarak gezegenlerin keşifleri gerçekleştirildi. Yapılan çalışmada toplam üç gezegen barındıran bu sistemin kararlı yörüngelerde dolandıkları da saptandı. Çift yıldızlar civarda gezegen bulgu işi birazcık engebeli bir iştir. Dünya literatürüne bakılacak olursa çift yıldızlar etrafında gezegen keşfi Türkiye'den ilk önce yapılıyor. Keza Türkiye'den ilk gezegen keşfi de Ankara Üniversitesine aitti, bu nedenle ikinci gezegen keşfi de yeniden Ankara Üniversitesinde üretilmiş oldu.

Çift yıldızlar etrafındaki 21. ve 22. gezegeni Türk araştırmacılar bulduğundan uzayda bu anlamda keşfi yapılan gezegen sayısı 22'ye çıktı. Gezegenlerden biri Jüpiter'in kütlesinin az daha 1,5 katı, diğeri de iki katına yakın. Gaz devi gezegenler olduğu için bu gezegenlerde yaşam olma ihtimali yok. Yörünge sürelerini de hesapladık. Keşfedilen gezegenlerden bir tanesinin çift yıldız sistemi etrafındaki yörünge dönemi, yani bir yılı 43 günde, diğeri ise bir yılı 1800 günde tamamlıyor."

Bilim dünyasında yeni heyecan yarattı

Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Birim Başkanı ve Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selim Osman Selamlama, Kepler-451 çift yıldız sisteminin yaklaşık 29 bin 300 santigrat yüzey sıcaklığına sahip altcüce türü bir yıldız ile 2580 santigrat yüzey sıcaklığındaki cüce türü diğer bir yıldızdan oluştuğunu belirterek, "Keza, Kepler-451, Kepler-47'den sonra civarda ikiden fazla gezegen keşfedilen ikinci çift yıldız sistemi olmuştur." dedi.

Çift yıldız sisteminin bileşenlerinden birinin bir anlamda hayatının sonuna gelmiş bir yıldız olduğunu ve yalnızca sıcak çekirdeğinin bulunduğunu bildiren Selamlama, "Bu cins yıldız sistemlerinin etrafında gezegen bulmuş almak, bu işlerin teorisi ve evrim çalışmaları açısından da acayip bir fırsat sunuyor. Çünkü genellikle bu nesil cisimlerin etrafında fiilen o kadar de gezegen beklenmiyor. Bu anlamda da garip ve bilim dünyasında heyecan yaratan bir buluş olarak gerçekleşti." diye konuştu.

TÜBİTAK göre Doç. Dr. Özgürlük Baştürk yürütücülüğünde sürdürülen "Zamanlama Yöntemiyle Ötegezegen Keşfi" başlıklı 1001 AR-GE Projesi dahilinde desteklenen çalışmanın aynı zamanda doktora öğrencisi araştırma görevlisi Ekrem Murat Esmer'in doktora çabuk çalışması zarfında yapıldığını aktaran Selamlama, "Kepler-451 sistemindeki gezegenlerin keşfinin açıklandığı bilimsel makale, Oxford Üniversitesi Yayınları tarafından basılan ve alanın en prestijli dergilerinden biri olan "Monthly Notices of the Royal Astronomical Society" dergisinde yayınlandı."

Yeni gezegenlerin adları kurallara göre verildi

Çalışma zarfında aynı çift yıldız sisteminde önceden keşfi üretilmiş diğer gezegenin yörünge döneminin ise 406 gün olarak güncellendiğini açıklayan Selam, Türk astronomlarca keşfedilen bu yeni gezegenlerin ise sistemde 2015 yılında keşfedilen gezegene benzer kütlede olduğunu söyledi.

Prof. Dr. Selim Osman Selamlama, Kepler-451 çift sisteminde keşfedilen iki yeni gezegenle birlikte toplamda bu üç gezegen, milletlerarası isimlendirme kurallarına göre "Kepler451b", "Kepler451c" ve "Kepler451d" isimleri ile gökbilim camiasının iki taraflı ötegezegen kataloğunda (exoplanet.eu) yerlerini aldığını bildirdi.

Türk astronomların gezegen keşfine ilişkin makaleye "DOI: https://doi.org/10.1093/mnras/stac357" ve "arXiv:https://arxiv.org/abs/2202.02118" internet adreslerinden ulaşılabiliyor.

AA