TRT TÜRK - Türk bilim insanları, 'beyaz kıta'daki evi Horseshoe Adası'nda haberi

Cumhurbaşkanlığı himayelerinde, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı uhdesinde, TÜBİTAK MAM Kutup Araştırmaları Enstitüsü koordinasyonunda gerçekleşen 6. Ulusal Antarktika Bilim Seferi'ni gerçekleştiren bilim heyeti, geçici Türk Bilim Üssü'nün bulunduğu Horseshoe Adası'na ulaştı.

Türk bilim ekibi, Antarktika kıtasına vardıktan sonradan Bulgaristan istasyonunun bulunduğu Livingston Adası'nın gerisinde Bransfield Boğazı'nı aşarak önce Gerlanche Boğazı, sonradan Lemarie Kanalı ve Penola Boğazı'nı geçerek güneye içten ilerledi.

Penola Boğazı ve Grandidier Kanalı'nda yer alan büyük ve parçalanmış buz dağları, geminin düz bir hatta ilerlemesini zorlaştırdı. Buz kütleleri ve buz dağlarının aralarında seyir yapan Betanzos gemisi, buz kütlelerinin yoğun olduğu alanlarda hızını düşürerek gemi üzerinde yer alan ve buzları gözleyen özel ekibiyle bu noktalardan sorunsuz olarak geçti.

Bilim heyetinin bulunduğu gemiye seyir esnasında zaman zaman kambur balinalar, penguenler ve foklar eşlik etti.

"Yapacağımız jeodinamik noktalardaki ölçümler bilimsel anlamda önemli"

Antarktika için klasik hava şartları ve sıcaklığın sıfır derecenin altında bulunması, sefer katılımcıları için kimi süre zorunlu oldu. 100 km/s'i aşan rüzgar hızıyla seyre devam eden gemi, 10 Şubat'ta Harita Genel Müdürlüğünün işletmekte olduğu GNSS istasyonunun bulunduğu Dismal Adası'na vararak çalışmalarına başladı.

Horseshoe Adası'na 73 kilometre mesafede yer alan Dismal Adası'na 2020 yılında Türkiye'nin sınırları dışındaki birincil sabit Küresel Konumlama Uydu Sistemleri (GNSS) kurulmuştu.

GNSS bakım yenileme çalışmaları ve kaydedilen bilgilerin alınması için 20 şahsiyet bilim ekibinde yer alan Harita Genel Müdürlüğü Jeodezi Dairesi'nden Mühendis Yüzbaşı İlyas Akpınar, 6. Ulusal Antarktika Bilim Seferi zarfında Dismal Adası'nda olduklarını belirterek, "Jeodezi bilimi, yerin şekli konumu ve gravite alanı ile ilgilenmektedir. GNSS Küresel Konumlama Uydu Sistemleri, bulunduğumuz konumu belirlemenin yanı sıra navigasyon probleminin çözülmesi, deniz seviyesindeki değişimlerin tespit edilebilmesi, bununla birlikte tektonik hareketliliğin de saptama edilebilmesi, izlenebilmesi nedeniyle kullanılabilmektedir." ifadelerini kullandı.

Akpınar, Türkiye tarafından gerçekleştirilen 3. Milli Antarktika Bilim Seferi'nde, 2019 yılındaki seferde Antarktika kıtasında ayrıca Dismal Adası keza de Horseshoe Adası'nda jeodinamik noktaların tesis edildiğini, bu noktalarda 4 ila 12 saatlik GNSS gözlemleri gerçekleştirildiğini aktararak, şunları kaydetti:

"4. seferde, 2020 yılında ise şu an üzerinde bulunduğumuz Dismal Adası'nda değişmez GNSS istasyonumuz tesis edilmiştir. Türkiye'nin bu bölgede, Antarktika kıtasında 3 tane değişmez GNSS istasyonu mevcut. Bunlardan bir tanesine bizim üstünde bulunduğumuz Dismal Adası'nda, diğer ikisi ise Horseshoe Adası'nda bulunmaktadır. Şu lahza biz Antarktika kıtasındayız lakin ana karanın üstünde değiliz. Dolayısıyla bizim yapmış olduğumuz ölçümler sadece ana karayı değil, bununla beraber asıl karanın etrafındaki okyanuslarla ilgili tektonik değişimleri de saptama edebilmemiz açısından tartı talep etmektedir.

Antarktika levhası, sürekli hareket halinde olan ve çarpışmalardan nedeniyle ortaya meydana çıkan depremler dolayısıyla aralıksız değişim bildiren tektonik bir plaka. Yalnızca Antarktika ana karasını değil, bununla birlikte çevresindeki okyanusların bir kısmını da içermektedir. Dolayısıyla bizim istasyonumuzun üzerinde bulunduğumuz Dismal Adası'nda bulunması, Antarktika plakasının hareketinin tespiti için önem arz ediyor. bununla beraber Antarktika yer bilimleri literatürüne de katkı maddesi sağlamamızı sağlayacak. Keza bizim sabit GNSS istasyonumuzun yapmış olduğu gözlemler keza de bizim bu bölgede bugün, bundan sonraki dönemde yapacağımız jeodinamik noktalardaki ölçümler bilimsel anlamda manâlı diye nitelendirebiliriz."

Sabit GNSS istasyonları vasıtasıyla yöresel sürat alanının belirlenebildiğini, bunun milimetre seviyesinde çok hassas şekilde olabildiğini gösteren Akpınar, bu bölgede de uzun süreli gözlem yapan değişmez GNSS istasyonları bulunduğunu bildirdi.

Akpınar, "Bizim de Antarktika kıtasında 3 adet GNSS istasyonumuz mevcut. aynı zamanda biz bu bölgeye bilimsel seferler düzenlediğimizde de jeodinamik noktalarda GNSS gözlemleri gerçekleştiriyoruz. Bu ölçümlerin tamamını kullanarak bu bölge için öncelikli olarak hız alanı, ardından ise tektonik hareketliliğin gözlemlenmesi olası olacak." dedi.

"Seferimizin icrası içerisinde 14 tane bilimsel proje yapılacak"

Dismal Adası'nda bulunan GNSS istasyonunda bakım, onarım ve veri kaydedilmesinin ardındaki seferine aralıksız Türk bilim heyeti, geçici Türk Bilim Kampı'nın bulunduğu Horseshoe Adası'na ulaştı.

21 gün süren yolculuk sonrası 20 şahsiyet sefer ekibi ve 2 tondan artı lojistik malzeme, 11 Şubat'ta Türk Geçici Bilim Kampı'nın bulunduğu Horseshoe Adası'na varırken, saha çalışmaları da başladı.

Bilim insanlarının üsse ulaşmasının gerisinde İstiklal Marşı okunarak Türk bayrağı göndere çekildi. Bilim heyeti, daha sonra Bilimden Sorumlu Sefer Lider yardımcısı Hasan Hakan Yavaşoğlu liderliğinde bölgeyi tanınma turu gerçekleştirdi. Bilim heyeti, araştırma yapacağı bölgelerle ilgili fizibilite çalışması yaptı.

Hasan Hakan Yavaşoğlu, 21 jurnal uzun bir yolcuğun arkasından Horseshoe Adası'na vardıklarını belirterek, şunları kaydetti:

"Bu yıl 6. Milli Antarktika Bilim Seferi'ni icra ediyoruz. Sefer, Kovid-19 süreci içerisinde yapılmak durumundaydı. Bu durumdan dolayı Şili'nin Puerto Williams kentinde 7 jurnal bir karantinamız oldu. sonradan King George Adası'ndan gemiye intikal ve ardından da önce Dismal Adası, daha sonra da Horseshoe Adası'na ulaşmış bulunuyoruz. Ekibimiz, şu anda arazide istikşaf çalışmalarını tamamlıyor. Bugünden itibaren bilimsel çalışmalarımıza başlayacağız. Bu yıl seferimizin icrası içerisinde 14 tane bilimsel proje yapılacak. Ağırlıklı olarak canlı bilimleri, bedensel bilimler ve yer bilimleri konularında araştırmalar yapacak hocalarımızla beraberiz. Horseshoe Adası'nda hava şu lahza epeyce müsait. Herkesin niyetlenmek için motivasyonu tam ve hazırlanmış şekilde bunuyoruz."

Bilim seferinin yabancı misafiri

King George Adası'ndan hareket ettikten sonra Betanzos gemisinde başlayan deniz yolculuğunun ilk durağı, takriben 80 deniz mili (150 kilometre) mesafede yer alan Bulgaristan'a ait St. Kliment Ohridski istasyonu olurken, Kovid-19 tedbirleri zarfında Türk bilim insanları bu üsse ziyaret gerçekleştiremedi.

Bulgaristan Antarktika Enstitüsü ile TÜBİTAK MAM Gönder Araştırmaları Enstitüsü arasında sürdürülen iş birliği zarfında, St. Kliment Ohridski istasyon lideri olarak atama yapan Oleg Vassiliev, adalarından bir bot ile Türk bilim insanlarının bulunduğu gemiye gelerek 6. Ulusal Antarktika Bilim Seferi ekibine katıldı.

AA